Pasterstwo Karpat

Jurgów został założony podług zwyczajów wołoskich (potocznie mówiąc na prawie wołoskim) w roku 1546 w dobrach zamku niedzickiego (klucz dunajecki) w okresie władania Łaskich. W wieku XV dotarła na zamagórze fala ludności pasterskiej tzw Wołochów. Migracje wołoskie pozostawiły na Spiszu obok śladów kulturowych również i antropologiczne. Występują tu osobnicy o cechach charakterystycznych dla rasy dynarskiej (badania Kaczanowskiego praca ( Padania antropologiczne we wsi Jurgów na Spiszu 1965)

W roku 1589 Jurgów wraz z całym kluczem dunajeckim kupił Jerzy Horvath- Palocsay i odtąd Paolcsayowie godzili się na pasterstwo Jurgowian w pewnych rejonach Tatr Bielskich

Zachowana w Jurgowie tradycja mówi że wszystkie polany które użytkowali mieszkańcy wsi były przekazywane im jako wynagrodzenie za karczunek lasów dokonywany na miejscach istniejących później polan Użytkowanie a nie własność potwierdza pośrednio spis parcelowy dokonany w 1859 przez władze węgierskie .Spis ten obejmuje 79 pól i polan wymienia się tu np. Biała Woda, Żabie, Wielki Kolbach (dolina zimnej wody, Jaworowa, Szeroka , Cięszka cyz Czeską Jagnięce oraz polany których nazwa pochodzi od użytkownika niektóre to: Kubalowa, Bińkowa , Hopciowa, Gogolowa, Chowańcowa Bartusia, Tyborowa, Bombówka, Bryjowa, Wojtasowa , Mynarsko itp.

Pasterstwo odgrywało bardzo ważną rolę w gospodarce Jurgowa i było jednym z podstawowych źródeł dochodu. Największy rozwój pasterstwa przypada na lata 1848 - 1879, czyli od uwłaszczenia do momentu wykupienia dóbr jaworzyńskich przez księcia Christiana Hohenlohego od węgierskiej rodziny Salomonów, która wywłaszczyła te tereny wcześniej. Jurgowianie wraz ze stadami musieli przenieść się na polany położone poniżej. Wsie Jurgów, Czarna Góra, Rzapiska, Kacwin, prowadziły pasterstwo polaniarsko-halowe. Na szałasy organizowane przez baców z wymienionych wsi oddawali swoje owce również mieszkańcy Falsztyna, Krempachów, i Nowej Białej nie mający prawa do terenów wypasowych w tatrach. O pierwotnym znaczeniu gospodarczym pasterstwa i jego stopniowym upadku w wyniku ograniczenia chłopskiego użytkowania terenów wypasowych w tatrach i na Podtatrzu świadczy liczba owiec wypasanych przez poszczególne wsie w różnym okresie czasu. I tak w Jurgowie do połowy XIX w organizowano co roku 10 tatrzańskich szałasów a w Czarnej Górze średnio 5 szałasów . Ponieważ na szałasie wypasano podówczas średnio 500 - 600 owiec przeto jurgowianie corocznie na polanach i chałach wypasali 5000-6000 owiec, zaś mieszkańcy Czarnej Góry średnio 2500- 3000 owiec.

W roku 1879 dobra jaworzyńskie od rodziny Salomonów kupił pruski książę Christian Hohenlohe . od tego momenty rozpoczyna się powolny upadek pasterstwa jurgowian w tatrach bielskich i wysokich . W roku 1920 było w Jurgowie 359 owiec a w roku -1930 - 162. Ostatni baca który opuścił tereny tatrzańskie był Chowaniec Jan mój dziadek w 1954r.(park powstał w 49r. 1 stycznia)

Po znacznym ograniczeniu działalności pasterskiej w Tatrach Bielskich i Wysokich, Jurgowianie nabyli tereny wypasowe w Słowiańskiej Wsi (w 1896 roku) oraz  160 ha. na Dursztynie (w 1907 roku). Również oddalona 2,5 km od Jurgowa Polana Podokólne stała się mocnym ośrodkiem pasterskim, mieszczącym ponad 50 szałasów (część zwieziono z Tatr, a część wybudowano na miejscu).

Józef Górka